کاهش مدت زمان فرآیند ارزیابی شرکت‌های دانش بنیان به کم‌تر از 20 روز

روح الله دهقانی؛ معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهوری با حضور در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری از اجرای نظام جدید ارزیابی و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان خبر داد و گفت: بر مبنای قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان مصوب سال 89، آیین نامه‌هایی تصویب و به مدت 12 سال با اندک تغییراتی اجرا شدند که از دستاوردها و نتایج اجرای این قانون، می‌توان به شکل‌گیری قریب به 9 هزار شرکت دانش‌بنیان، تولید و توسعه هزاران محصول و خدمت دانش‌بنیان اشاره کرد. به مرور زمان، با بزرگ‌تر شدن و بلوغ زیست‌بوم فناوری و نوآوری کشور تجربه‌های حاصل شده از اجرای این قانون، افزایش تعداد محصولات و تغییر شرایط، نقاط ضعف و قوت قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان مشخص شد. مکررا از صاحب نظران و فعالان شرکت‌های دانش‌بنیان، دغدغه‌ها و بازخوردهایی را درباره این قانون دریافت می‌کردیم که مهم‌ترین اشکال مطرح شده از سوی عمده فعالان شرکت‌های دانش‌بنیان و متخصصان، این بود که شاخص ارزیابی برای همه شرکت‌ها یکسان است و به طور مثال شرکت‌دانش‌بنیانی که کم‌تر از یک سال سابقه فعالیت دارد، با شرکتی که بیش از 10 سال کار کرده، با شاخص‌های یکسان ارزیابی می‌شدند. وی، یکی دیگر از عبارات مورد بحث را تمرکز آیین‌نامه ارزیابی قبلی صرفاً بر سطح فناوری یک شرکت و توجه کم‌تر به میزان رشد و برون‌دادهای آن شرکت دانست و افزود: محور ارزیابی این بود شرکت روی چه فناوری کار می‌کند و بدون در نظر گرفتن این که شرکت و محصول یا خدمت چه مشکلی از کشور حل کرده است، مبتنی بر پیچیدگی فناوری ارزیابی می‌شد. این امر باعث می‌شد در حوزه‌هایی که فناوری‌های پایین‌تری داشتیم، استقبال کمتری صورت بگیرد و شرکت‌ها کمتر به دانش‌بنیان شدن تمایل داشته باشند به طور مثال در کشاورزی که دارای سطوح پایین‌تری از فناوری است تعداد کم‌تری از شرکت‌ها اعلام حضور کنند یا در حوزه دارویی که کشورمان همگام با پیشرفت فناوری دنیا حرکت می‌کند، تمرکز شرکت‌ها بیش‌تر باشد. علاوه بر این، در نظام ارزیابی قبلی، نقش و اثرگذاری بخش مهمی از بازیگران کلیدی زیست بوم فناوری و نوآوری مانند پارک های علم و فناوری و مراکز تحقیقاتی که می‌توانستند در ارزیابی و فرآیندهای دانش‌بنیانی نقش آفرین باشند، کم‌تر مورد توجه قرار گرفته شده بود. دهقانی با اشاره به ورود کارگزاران به موارد داخلی شرکت‌ها برای ارزیابی افزود: حمایت‌ها متناسب با میزان رشد و بلوغ شرکت‌ها دریافت نمی‌شد، این‌ها عمده مسایلی بود که شرکت‌های بزرگ نسبت به آن دغدغه داشتند و با بلوغ دانش‌بنیان‌ها، لباس برازنده‌تری برای این شرکت‌ها نیاز بود. رئیس بنیاد ملی نخبگان، با بیان این‌که در سایه تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان، فرصت بسیار خوبی برای شکل تازه‌ای از حمایت‌ها برای ایجاد شرکت‌های جدید و کمک به شرکت‌های دانش‌بنیان برای نقش آفرینی هرچه بیش‌تر در اقتصاد فراهم شده است، ادامه داد: 9 هزار شرکت جرم خوبی ایجاد کرد اما زمان آن فرارسیده بود این شرکت‌ها نقش جدی‌تری در زندگی و پیشرفت جامعه داشته باشند بر همین اساس، نظام جدید ارزیابی و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان که در قالب یک کار مطالعاتی و تحقیقاتی فشرده که 6 ماه به طول انجامید و با مشارکت بیش از 100 شرکت دانش‌بنیان توانمند و بزرگ و دریافت نظرات و دیدگاه‌های ده‌ها متخصص، صاحب نظر و اندیشمند تدوین شده است، فرصت خوبی فراهم می‌کند که ضمن ایجاد انگیزه و بستر لازم برای شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا، شرکت‌های دانش‌بنیان نقش پررنگ‌تر و جدی‌تری در زندگی جامعه و پیشرفت اقتصاد کشور ایفا کنند. معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهوری با اشاره به واگذاری فرآیند ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا به پارک‌های علم و فناوری معتمد، متخصص و توانمند در ذیل نظام جدیدی ارزیابی و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان ادامه داد: طی ده سال گذشته تا کنون، فرآیند ارزیابی به کارگزاران ارزیابی محول می‌شد که کاستی‌ها و تعارضات منافعی داشت، به موازات این کارگزاری‌ها نهادهای مختلفی همچون پارک‌های علم و فناوری که به صورت مستمر و از نزدیک با جنس فعالیت دانش‌بنیانی و فناورانه در تماس بودند، تخصص و تجربه کافی را در شناخت این شرکت‌ها و نیازهای آنان و اولویت‌های کشور پیدا کرده‌اند، بر همین اساس بخشی از فرآیند ارزیابی دانش‌بنیان‌ها در قالب نظام ارزیابی جدید به 10 پارک علم و فناوری مشهور و توانمند و حائز تخصصص محول شده است. این پارک‌های علم و فناوری، ارزیابی دانش‌بنیان‌های نوپا را انجام می‌دهند و با تایید معاونت علمی، نمانام دانش‌بنیان به شرکت‌ها تخصیص داده خواهد شد؛ قطعاً از سوی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان نظارت‌های پسین وجود خواهد داشت تا این فرآیند به درستی اجرایی شود. معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهوری، با بیان این‌که فرآیند بررسی و ارزیابی دانش‌بنیان‌ها در نظام قبلی ارزیابی بین 50 تا 90 روز به طول می‌انجامید، از افزایش چشمگیر سرعت فرآیند ارزیابی در قالب نظام جدید ارزیابی خبر داد و افزود: پیش‌بینی این است که زمان ارزیابی در نظام ارزیابی به کمتر از 20روز تقلیل پیدا کند. با اجرا و رونمایی از سامانه نظام ارزیابی جدید طی 2 ماه آینده، فرآیند سرعت بیش‌تری بگیرد. البته این نظام از امروز به صورت دستی اجرایی شده است و شرکت‌ها می‌توانند درخواست خود را مبتنی بر این شکل جدید ارزیابی، ارائه دهند. وی با تشریح تقسیم بندی دانش‌بنیان‌ها بر مبنای دانش‌بنیان نوپا، دانش‌بنیان نوآور و دانش‌بنیان فناوری تصریح کرد: شرکت‌های فعال در حوزه تحقیق، طراحی و توسعه کالاها و خدمات فناورانه که حداقل یک محصول در مقیاس نمونه آزمایشگاهی مطابق با فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان، ارائه دهند شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا شناخته می‌شوند؛ این شرکت‌ها،  برنامه تحقیق و توسعه متمرکز دارند و حداقل 50 درصد هزینه شرکت صرف تحقیق در توسعه محصول هدف می‌شود ضمن آن‌که درآمد عملیاتی در آخرین اظهارنامه مالیاتی شرکت کمتر از 50 میلیارد ریال است. شرکت‌های دانش‌بنیان نوآور، حداقل یک کالا یا خدمت دانش‌بنیان منطبق با فهرست مصوب کالاها و خدمات دانش‌بنیان دارند، دارایی برنامه تحقیق و توسعه متمرکز هستند و حداقل 50 درصد هزینه شرکت صرف تحقیق در توسعه محصول هدف است و درآمد عملیاتی در آخرین اظهارنامه مالیاتی شرکت بیش از 50 میلیارد ریال است. همچنین سهم فروش کالاها یا خدمات دانش‌بنیان شرکت از فروش کل شرکت کمتر از 50 درصد است. شرکت‌های دانش‌بنیان فناور دارای حجم فروش بالای 5 میلیارد تومان، بیش از 10 نفر نیروی انسانی هستند و بیش از 50درصد فروششان از محل محصولات، خدمات و فرآیندهای دانش بنیان است. تا پیش از این شرکت‌ها برای دانش‌بنیان شدن می‌بایست از یک سطح مشخصی از فناوری برخوردار می‌بودندکه ملاک ارزیابی برای همه شرکت‌ها یکسان بود. در تقسیم بندی جدید اما شرکت ها بر مبنای سطح فناوری کشور در همان حوزه تقسیم بندی می‌شوند. یکی از دغدغه‌های جدی شرکت‌ها، ورود به عرصه‌هایی راهبردی اما با سطح فناوری پایین‌تر، مانند کشاورزی بود. کشاورزی سطح پایین‌تری از فناوری را نسبت به حوزه‌ای همچون دارو و زیست‌فناوری دارد، اما یک حوزه اثرگذار و راهبردی است و نباید با ملاک‌ها ارزیابی یک حوزه‌ای فناور مانند زیست‌فناوری ارزیابی شود. بر همین اساس، معیار دانش‌بنیانی یک شرکت را بالاتر بودن سطح فناوری‌اش نسبت به سطح فناوری کشور در همان حوزه فعالیت خودش قرار دادیم.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهوری با اشاره به نقش آفرینی نظام جدید ارزیابی و حمایت‌ها برای ایجاد زنجیره به هم پیوسته از دانش تا صنعت و بازار گفت: بر مبنای این نظام جدید ارزیابی، یک زنجیره به هم پیوسته از ارزش را ایجاد کنند و دانشگاه به صنعت و بازار را محقق کنند. شرکت ها نوپا در دل دانشگاه ها، شرکت ها نوآور با پبوند به نوپاها، شرکت های فناور با بلوغ و پیوند نوآورها شکل می گیرند. قریب به 600 شرکت بالغ بر 7 درصد هستند که در دسته شرکت‌های فناور قرار می‌گیرند زیرا تعدادشان کمتر از باقی حوزه‌ها است، حمایت‌ها از این شرکت ها به شکل متمرکزتر، هوشمندتر و هدفمندتر برای توسعه و ایجاد ابرشرکت های پیشران صورت خواهد گرفت. وی با بیان این‌که دستگا‌ها وزارتخانه‌ها و صنایع بزرگ به شرکایی نیاز دارند تا بتوانند مسائل بزرگ فناورانه را حل کنند، عنوان کرد: سال گذشته آیین نامه هایی در راستای اجرای قانون جهش تولید به دستگاه ها ابلاغ شد و به موازات آن در معاونت علمی، معاونت توسعه اقتصاد دانش بنیان شکل گرفته است تا شرکت های دانش‌بنیان را به بازارهای بزرگ کشور متصل کند. این بازار بزرگ عموماً در اختیار شرکت های «دانش‌بنیان فناور» قرار می‌گیرد و در این جریان، اتصال دانش‌بنیان‌ها به بازار گسترده دستگاه‌ها، وزارتخانه‌ها و صنایع بزرگ رقم خواهد خورد. شرکت های بزرگ و پیشران دانش‌بنیان که 30 عدد از این شرکت‌ها در قالب یک اجمن با یکدیگر تعامل و همکاری دارند و 50 شرکت هم در نوبت پیوستن به این جمع هستند، علاقمند هستند که با یک جامعه مشخص و توامند از شرکت ها و صناییع پیوند بخورند و ضمن حل مسائل راهبردی کشور، بازارشان توسعه دهند.